Ο Δυτικός κόσμος γενικότερα και η Ελλάδα ειδικότερα τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση. Πρόσφυγες υπήρχαν και υπάρχουν από κτίσεως κόσμου και θα υπάρχουν όσο υπάρχουν πόλεμοι, αυταρχικά καθεστώτα, οικονομικές κρίσεις, φυσικές καταστροφές και επιδημίες ανά τον κόσμο.
Η παρούσα προσφυγική κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και η Ευρώπη ξεκινάει από το 2012 και διαρκεί μέχρι σήμερα. Είναι επακόλουθο των διαρκών πολεμικών επιχειρήσεων στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου (Αραβική Άνοιξη, εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, άνοδος και πτώση του τρομοκρατικού Ισλαμικού Κράτους, αμερικανικές και ρωσικές επιχειρήσεις στη Συρία, τουρκική εισβολή στο συριακό Κουρδιστάν, πολεμικό κλίμα μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων). Εξαιτίας όλων αυτών, εκατομμύρια άνθρωποι, εγκατέλειψαν τις εστίες τους για να βρουν μια καλύτερη τύχη στη Δύση.
Η κατάσταση σήμερα
Ο αριθμός των προσφύγων παγκοσμίως είναι ο μεγαλύτερος των τελευταίων 70 ετών και ο διπλάσιος από ό,τι ήταν πριν 20 χρόνια. Παγκοσμίως, ο αριθμός των εκτοπισμένων ανέρχεται στους 70,8 εκατομμύρια ανθρώπους, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Οι περισσότεροι προέρχονται από τη Συρία (6,7 εκατομμύρια), από το Αφγανιστάν (2,7 εκατομμύρια), και το Νότιο Σουδάν (2,3 εκατομμύρια). Τους περισσότερους πρόσφυγες έχουν δεχθεί η Τουρκία (3,7 εκατομμύρια), το Πακιστάν (1,4 εκατομμύρια), η Ουγκάντα (1,17 εκατομμύρια), το Σουδάν (1,07 εκατομμύρια) και η Γερμανία (1,06 εκατομμύρια). Οι εκτοπισμένοι της Συρίας και του Αφγανιστάν αφορούν τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής που αναφέρθησαν νωρίτερα. Οι πρόσφυγες του Νοτίου Σουδάν ξεριζώθηκαν λόγω του πραξικοπήματος και του εμφυλίου πολέμου που μαίνεται στη χώρα από το 2013.
Το προσφυγικό στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη
Στις ΗΠΑ ο αριθμός των μεταναστευτικών ροών καθώς και ο αριθμός των προσφύγων που γίνονται δεκτοί χρόνο με τον χρόνο μειώνεται ραγδαία. Αποτέλεσμα αυτού είναι η αντιμεταναστευτική πολιτική του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τράμπ. Το 2002, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις, οι ΗΠΑ δέχτηκαν 27.000 πρόσφυγες, το 2006 οι πρόσφυγες ανέρχονταν σε 85.000, το 2019 σε 30.000 ενώ το 2020 η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόγραμμα μετεγκατάστασης μόνο 18.000 προσφύγων. Επομένως μιλάμε για έναν ιστορικά χαμηλό αριθμό προσφύγων. Αντίθετα, στην έτερη χώρα της Αγγλοσαξονικής Αμερικής, τον Καναδά, οι πρόσφυγες γίνονται δεκτοί άμεσα λόγω της φιλικής προς τους μετανάστες πολιτικής του Τζάστιν Τριντό. Στην Ευρώπη, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η Γερμανία είναι αυτή με τους περισσότερους πρόσφυγες σε αριθμό. Οι πρόσφυγες έχουν μετακινηθεί σχεδόν σε όλες τις χώρες τις Ευρώπης αλλά μεγάλο βάρος της υπόθεσης πέφτει στον ευρωπαϊκό νότο. Στη Γαλλία καταγράφονται περίπου 459.000, στην Ιταλία 295.600, στην Ισπανία 101.600, στην Κύπρο 27.300, στη Μάλτα 10.500, στην Ελλάδα σχεδόν 138.000, σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Από το 2012 μέχρι σήμερα, η Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε για τους πρόσφυγες ως πέρασμα για την Ευρώπη. Βεβαίως στην Ευρώπη δε λείπουν και τα δυσάρεστα επακόλουθα του προσφυγικού. Ανάμεσα στους πρόσφυγες, πέρασαν και άτομα με διασυνδέσεις στην τρομοκρατία, υπεύθυνοι τρομοκρατικών ενεργειών όπως π.χ. η τρομοκρατική επίθεση στο θέατρο Μπατακλάν στο Παρίσι, στις 13 Νοεμβρίου 2015. Προφανώς, ανάμεσα σε μεγάλο πλήθος ανθρώπων που περνούν τα σύνορα μιας χώρας, θα υπάρχουν και αυτοί με την παραπτωματική συμπεριφορά, όπως υπάρχουν τέτοια άτομα σε όλες τις κοινωνίες. Επίσης, πολιτικό επακόλουθο του μεταναστευτικού προβλήματος ήταν η άνοδος των δυνάμεων της συντήρησης στον δυτικό κόσμο. Ένας λόγος που το Brexit έγινε δεκτό από τους Βρετανούς στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι η δυσαρέσκεια για το μεταναστευτικό. Στη Γαλλία, χρόνο με τον χρόνο ανεβαίνει σε ποσοστά δημοτικότητας το ακροδεξιό κόμμα της Μαρί Λεπέν. Στην Ιταλία, ο μέχρι πρόσφατα αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ματέο Σαλβίνι καταφερόταν κατά των μεταναστευτικών ροών. Στη Γερμανία, κάνουν την εμφάνισή τους ακροδεξιές φωνές όπως το κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» τόσο στις έδρες των κρατιδίων όσο και στη Bundestag. Σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης όπως η Αυστρία και η Ουγγαρία, οι συντηρητικές ακροδεξιές κυβερνήσεις κλείνουν τα σύνορα και δε δέχονται κανέναν πρόσφυγα και μετανάστη. Ανά τα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης υπάρχει άνοδος ακροδεξιών και συντηρητικών κομμάτων γενικότερα.
O ρόλος της Τουρκίας στο μεταναστευτικό
Η Ευρώπη όπως και η Ελλάδα δυστυχώς είναι όμηροι της Τουρκίας στο μεταναστευτικό. Η Τουρκία έχει στην επικράτειά της 3,7 εκατομμύρια πρόσφυγες καθώς τζιχαντιστές κρατούμενους όπως ισχυρίζεται η τουρκική κυβέρνηση. Η Τουρκία βρίσκεται σε θέση ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδιαίτερα μετά τις πολεμικές επιχειρήσεις εντός συριακού εδάφους. Απειλεί, να «ανοίξει την κάνουλα» και να απελευθερώσει προς την Ελλάδα και την Ευρώπη όλους τους πρόσφυγες και κρατούμενους τρομοκράτες με σκοπό να δημιουργήσει συμφόρηση. Για να μην το κάνει ζητά χρηματικά ανταλλάγματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και άρση των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά του ολοκληρωτικού καθεστώτος Ερντογάν.
Ελλάδα: Η μοναχική αρωγός του προσφυγικού
Αν και η Γερμανία δέχεται τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων στην Ευρώπη, η Ελλάδα σηκώνει κυρίως το μεγαλύτερο βάρος του προσφυγικού, ιδιαίτερα τα δύο τελευταία έτη. Κι αυτό συμβαίνει επειδή αναλογικά με τον πληθυσμό, τις δυνατότητες και την προετοιμασία της χώρας, η Ελλάδα καταβάλλει υπερπροσπάθεια. Πρόκειται για μια χώρα με δεκαετή σοβαρή οικονομική και κοινωνικοπολιτική κρίση που δεν μπορεί ακόμα να καλύψει όλες τις ανάγκες των ατόμων που την κατοικούν. Μεγάλος αριθμός ατόμων αντιμετωπίζει προβλήματα όπως η ανεργία, η ανέχεια και τα χρέη. Παρ’όλα τα προβλήματά της όμως η Ελλάδα συνεχίζει να διδάσκει ανθρωπισμό και να προσφέρει πολλά στο προσφυγικό. Το πρόβλημα όμως μεγαλώνει και για αυτή καθώς από χώρα – πέρασμα, τον τελευταίο χρόνο έγινε χώρα υποδοχής και εγκατάστασης. Ο αριθμός των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα φτάνει σχεδόν τους 138.000 πρόσφυγες και μετανάστες.
Τα θετικά στοιχεία της ελληνικής προσφοράς
Η Ελλάδα, παρ’όλη την οικονομική και κοινωνικοπολιτική της κρίση, μέσα από το προσφυγικό κατάφερε να δώσει κάποια μαθήματα στον δυτικό κόσμο. Επέδειξε έργο που υπογραμμίζει έννοιες όπως φιλοξενία, αλληλεγγύη και ανθρωπισμός. Κρατικοί φορείς, μη κυβερνητικές οργανώσεις αλλά κυρίως ο απλός λαός των ανατολικών ελληνικών συνόρων προσπαθούν να δώσουν χέρι βοηθείας στους πρόσφυγες. Κλασικά παραδείγματα ανθρώπινης αλληλεγγύης είναι οι «γιαγιάδες της Λέσβου», «ο φούρναρης της Κω», «ο ψαράς της Λέσβου», άνθρωποι απλοί, καθημερινοί που βοήθησαν προσφυγόπουλα ανιδιοτελώς και μάλιστα κάποιοι εξ’αυτών τιμήθηκαν και με βράβευση από αξιωματούχους της Κομισιόν. Το ελληνικό κράτος προσπαθεί από την αρχή του προσφυγικού να παρέχει υποδομές που να εξυπηρετούν ανάγκες των προσφύγων και μεταναστών: καταυλισμοί – hot spots, καταλύματα προσωρινά σε ξενοδοχεία και γενικότερα τουλάχιστον τις στοιχειώδεις παροχές της στέγασης και της τροφής. Επιπλέον προχωράει σε καταγραφή τους για τη χορήγηση ασύλου ενώ χορηγεί και επιδόματα από κονδύλια της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και της ΕΕ. Μη κυβερνητικές οργανώσεις, τοπικοί φορείς επίσης μέσα από φιλανθρωπικό έργο, προχωρούν σε παροχές αγαθών στους πρόσφυγες. Παρ’όλη την προσπάθεια όμως, το μεταναστευτικό είναι ένα πολύ δύσκολο και πολύ περίπλοκο ζήτημα που εγείρει ερωτήματα και προκλήσεις στην ελληνική κοινωνία.
Η εκμετάλλευση και το δουλεμπόριο
Το μεταναστευτικό και προσφυγικό πρόβλημα είναι από μόνο του αρνητικό. Εκατομμύρια άνθρωποι για λόγους που προαναφέρθηκαν, αναγκάζονται καθημερινά να ξεριζώνονται από τις εστίες και τις πατρίδες τους. Όμως προκλήσεις αντιμετωπίζουν και οι χώρες υποδοχής. Κατά την είσοδό τους στην Ελλάδα συγκεκριμένα, πολλοί εξ αυτών πέφτουν θύματα επιτηδείων που τους προσφέρουν «διευκολύνσεις» για την έλευσή τους στη χώρα από την Τουρκία, έναντι τεράστιων χρηματικών ανταλλαγμάτων. Κατά τη μεταφορά τους στη χώρα δια θαλάσσης, πολλοί χάνονται στη θάλασσα, καθώς στριμώχνονται εκατοντάδες σε σκάφη που αντέχουν δεκάδες. Η εκμετάλλευση δε λείπει σαφώς και μέσα στις χώρες υποδοχής. Υπάρχουν πρόσφυγες που πέφτουν θύματα ακόμα και σεξουαλικής εκμετάλλευσης έναντι χρηματικής αμοιβής. Πιο μεγάλο κίνδυνο αντιμετωπίζουν παιδιά τα οποία ταξιδεύουν ασυνόδευτα. Το καθήκον των ελληνικών αρχών αυτομάτως γίνεται διπλό. Από τη μια προστασία των προσφύγων και από την άλλη σύλληψη και τιμωρία των επιτηδείων που τους εκμεταλλεύονται και τους εμπορεύονται. Μπορεί να γίνονται αρκετές προσπάθειες, όμως το πρόβλημα παραμένει. Χιλιάδες σκάφη μεταναστών και όχι μόνο διωκόμενων προσφύγων πλέουν στο Αιγαίο έναντι μεγάλης αμοιβής ανά κεφάλι…
Συμφόρηση
Η Ελλάδα, τον τελευταίο χρόνο από χώρα – πέρασμα, έγινε χώρα υποδοχής μεταναστών και προσφύγων και αυτομάτως έρχεται αντιμέτωπη με τη μεταναστευτική συμφόρηση. Εκατοντάδες χιλιάδες φτάνουν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και στη Θράκη συνεχώς. Στριμώχνονται χιλιάδες σε υποδομές που κατασκευάστηκαν για εκατοντάδες και αυτό έχει ως επακόλουθο την εξαθλίωσή τους και τη διαμονή τους κάτω από δυσμενείς συνθήκες. Για τον λόγο αυτό, δημιουργούνται εντάσεις, συγκρούσεις και εξεγέρσεις τόσο μεταξύ τους όσο και με τις τοπικές κοινωνίες όπου διαμένουν. Κλασικό παράδειγμα είναι οι ταραχές στη Μόρια της Λέσβου. Όλα αυτά σε μια χώρα, όπου δεν μπορεί ακόμα να φροντίσει τους κατοίκους της λόγω της οικονομικής κρίσης. Υπάρχουν χιλιάδες άστεγοι, εκατομμύρια άνεργοι και άνθρωποι που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Είναι σαν ένα σπίτι φτωχικό, με ιδιοκτήτη πρόθυμο να φιλοξενήσει 3-5 φίλους, τελικά θα φιλοξενήσει 20 μην μπορώντας να τους φροντίσει, προσπαθώντας ωστόσο χωρίς εξωτερική βοήθεια. Μέσα σε όλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν προσφέρει ικανοποιητική βοήθεια για την αποσυμφόρηση και η Τουρκία απειλεί να ανοίξει την «κάνουλα» με 3,7 εκατομμύρια πρόσφυγες…
Λύκοι ανάμεσα στους αμνούς
Όπως προαναφέρθηκε, σε όλες τις ομάδες και κοινωνίες, δεν είναι όλα τα άτομα ίδια. Έτσι και στο συγκεκριμένο ζήτημα, υπάρχουν κίνδυνοι. Ανάμεσα στους κατατρεγμένους του πολέμου θα μπορούσαν να φτάσουν καλυμμένοι και άνθρωποι του τρομοκρατικού χώρου και του Ισλαμικού κράτους. Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος κατά πόσο είναι αυστηρές οι καταγραφές στα σύνορα και κατά πόσο είναι ασφαλής η ελληνική κοινωνία από μετανάστες με κάτι παραπάνω από παραπτωματική συμπεριφορά. Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο Αχμάντ Αλ Μοχάμεντ, ο μακελάρης του Μπατακλάν, ο οποίος πέρασε αρχικά από την Ελλάδα ζητώντας άσυλο. Κάποιοι πάλι θα μπορούσαν να αναρωτηθούν κατά πόσο η Ελλάδα είναι ασφαλής, με την Τουρκία, τον αέναο αντίπαλό της, να είναι ρυθμιστής του μεταναστευτικού και επιπλέον ομόδοξη χώρα με την ισχυρή πλειοψηφία των μεταναστών…
Οι σχέσεις με τους αυτόχθονες
Οι σχέσεις με τους Έλληνες αυτόχθονες ποικίλουν ανά περίπτωση. Αναφέρθηκαν προηγουμένως οι περιπτώσεις της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά. Από τη μία οι Έλληνες πολλές φορές βλέπουν με επιφυλακτικότητα τους πρόσφυγες και μετανάστες λόγω φόβων για αλλοίωση της εθνικής και κοινωνικής τους υπόστασης και επειδή δεν γνωρίζουν όλους τους ενδεχόμενους σκοπούς των μεταναστών πέρα από την επιβίωσή τους. Υπήρχαν περιπτώσεις πρόσφατα όπως η διαμαρτυρίες κατά της έλευσης μεταναστών στη Νάουσα. Βεβαίως δε λείπουν και οι ακραίες ενέργειες ρατσισμού εις βάρος τους. Το μεταναστευτικό ζήτημα γενικότερα έχει προκαλέσει διχογνωμία στον ελληνικό λαό ανάμεσα σε εκείνους που θέλουν να βοηθήσουν και σε εκείνους που βλέπουν το μεταναστευτικό ως εθνικό πρόβλημα και με τις δύο πλευρές να προχωρούν σε σκανδαλώδεις ενέργειες. Η ιστορία θα δείξει ποια από τις δύο πλευρές έχει δίκιο. Από την άλλη υπήρξαν και περιστατικά με μετανάστες εγκληματίες όπως υπάρχουν και με αυτόχθονες. Επιπλέον πολλές φορές, πρόσφυγες και μετανάστες προκειμένου να γίνουν δεκτά τα αιτήματά τους προχωρούν σε συγκρούσεις με τις τοπικές κοινωνίες και σε ενέργειες όπως μπλόκα, κλείσιμο δρόμων και σιδηροδρόμων του ελληνικού δικτύου, γενικά ενέργειες που καθιστούν την επιφυλακτικότητα των αυτοχθόνων βάσιμη.
Το δημογραφικό πρόβλημα
Μέσα σε όλα τα άλλα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει και δημογραφικό πρόβλημα.Την τελευταία δεκαετία περίπου ένα εκατομμύριο νέοι Έλληνες έγιναν οικονομικοί μετανάστες στο εξωτερικό ενώ μειώθηκαν δραματικά οι γεννήσεις λόγω της κρίσης. Η Ελλάδα κινδυνεύει σε βάθος χρόνου να γίνει χώρα γερόντων και ο πληθυσμός της να μειωθεί αρκετά. Αυτό θα αποτελέσει κίνδυνο για μια χώρα όπως η Ελλάδα με εξωτερικές και εθνικές προκλήσεις. Πολλοί αναφέρουν πως η έλευση των μεταναστών θα αλλοιώσει τη φυλετική και πληθυσμιακή σύσταση της χώρας σε βάθος χρόνου καθώς οι νέοι Έλληνες θα είναι λιγότεροι από τους μη Έλληνες. Κάποιοι προβάλλουν το πρόβλημα με τις τρομοκρατικές διαστάσεις τη αντικατάστασης πληθυσμού. Άλλοι υποστηρίζουν πως οι πρόσφυγες με την αφομοίωσή τους στην ελληνική κοινωνία θα έλυναν τόσο το δημογραφικό όσο και το οικονομικό πρόβλημα. Σίγουρα, το οικονομικό πρόβλημα φαίνεται να παραμένει σε βάθος χρόνου. Γενικότερα, η Ελλάδα είναι μόνη σε αυτό το ζήτημα και χρειάζεται περισσότερη βοήθεια για διανομή των μεταναστών και των προσφύγων σε όλη την Ευρώπη. Αυτό θα οδηγούσε αν όχι σε εξάλειψη, ίσως στη βελτίωση των προβλημάτων.
Η σύγκριση με το 1922
Κάποιοι παραλληλίζουν το σημερινό μεταναστευτικό με το προσφυγικό του 1922. Αποτελούν πράγματι αμφότερα περιπτώσεις ανθρώπων που ξεριζώθηκαν λόγω του πολέμου. Στην περίπτωση του 1922 όμως, στην Ελλάδα έφτασαν Έλληνες, ομοεθνείς και ομόδοξοι που ξεριζώθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες λόγω της Τουρκίας, εχθρού της μητροπολιτικής Ελλάδας. Οι Μικρασιάτες αποτελούσαν ισχυρή κοινωνική ομάδα στην Τουρκία, κατείχαν ισχυρές θέσεις στην τουρκική κοινωνία και έφεραν στην Ελλάδα νέες ιδέες και καινοτομίες του τρόπου ζωής τους στη Μικρά Ασία, ενίσχυσαν την εθνική ταυτότητα των Ελλήνων ενώ σε βάθος εικοσαετίας αφομοιώθηκαν και ενώθηκαν μαζί με τους γηγενείς Έλληνες προ του κοινού κινδύνου του Μεσοπολέμου και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, του φασισμού. Οι σημερινοί πρόσφυγες και μετανάστες είναι αλλοεθνείς, με διαφορετικό θρήσκευμα, μεγαλωμένοι κάτω από σκληρές συνθήκες, αυταρχικά και θεοκρατικά καθεστώτα, με διαφορετική κοσμοθεωρία από τους δυτικούς. Οι ομοιότητες με αυτούς του 1922 είναι ο ξεριζωμός, οι περιπτώσεις κακής συμπεριφοράς των αυτοχθόνων της Ελλάδος εις βάρος τους και οι δυσκολίες εγκατάστασής τους. Οι Μικρασιάτες Έλληνες αφομοιώθηκαν σχετικά γρήγορα. Οι μετανάστες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί κατά πόσο είναι διατεθειμένοι να αφομοιωθούν και να σεβαστούν το κράτος φιλοξενίας τους όπως και κατά πόσο οι Νεοέλληνες να τους αποδεχθούν. Ανθρωπιστικά υπάρχουν ομοιότητες. Εθνικά υπάρχουν διαφορές. Θα καταφέρει η Ελλάδα να σώσει τους κατατρεγμένους του πολέμου αλλά και να μη βγει εθνικά επιζήμια;
Πηγές
dw.com
oladeka.com
iefimerida.gr
thetoc.gr
news247.gr
enikos.gr
protothema.gr
