H φράση #ΜeToo ειπώθηκε για πρώτη φορά στην Αμερική το 2006, όταν η Tarana Burke παρηγόρησε ένα 13χρονο κορίτσι που είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά.
Η κληρονομιά του #MeToo στο σήμερα
Ωστόσο ξεχάστηκε για πολλά χρόνια και αφέθηκε στην λήθη μέχρι το 2017 ώσπου η εφημερίδα New York Times δημοσίευσε ένα άρθρο που παρουσίαζε με λεπτομέρειες τις καταγγελίες κατά του Χάρβει Γουάινσταιν για τις παρενοχλήσεις και σεξουαλικές κακοποιήσεις σε ηθοποιούς και παραγωγούς. Στα τρία χρόνια που πέρασαν από την αποκάλυψη του Γουάινσταιν, το κίνημα που σπάει την σιωπή των γυναικών όχι μόνο δεν υποχώρησε αντιθέτως αναπτύσσεται ραγδαία σε όλη την υφήλιο. Εκατομμύρια γυναίκες από όλα τα μέρη του πλανήτη μοιράστηκαν τις ιστορίες τους, εκατοντάδες άντρες παραιτήθηκαν η έχασαν τις δουλειές τους, καθώς πολλά κράτη αναθεώρησαν νομοθεσίες περί προστασίας περισσότερων εργαζομένων (συμπεριλαμβανομένων ανεξάρτητων εργολάβων και οικιακών εργαζομένων) από κακομεταχείριση.
Η Σοφία δείχνει τον δρόμο
Ύστερα από την καταγγελία της θαρραλέας χρυσής Ολυμπιονίκου, Σοφία Μπεκατώρου το παγκόσμιο κοινωνικό κίνημα #ΜeToo αρχίζει να λαμβάνει στην χώρα μας σάρκα και οστά σε εμβρυακή έστω μορφή. Όλοι μας θυμόμαστε τις σφοδρές αντιδράσεις, εμποτισμένες με μίσος και ειρωνείες όταν πρωτοεμφανίστηκε στις ΗΠΑ. Απεναντίας, στην Ελλάδα ο ρόλος του θα αποδειχθεί κομβικός στο ντόμινο εξελίξεων που περιμένουμε τις επόμενες ημέρες. Έπειτα από εξομολόγηση ψυχής της Σοφίας Μπεκατώρου για σεξουαλική κακοποίηση από μέλος διοίκησης Ιστιοπλοΐας, μίλησαν οι Μάνια Μπίκοφ, Ραμπέα Ιατρίδου, Μαρίνα Ψυχογιού, και η Νίκη Μπακογιάννη. Ο ασκός του Αιόλου έχει πλέον ανοίξει και φρονώ ότι είμαστε ακόμα in media res αυτής της ιστορίας. Στο μεταξύ ενεργοποιήθηκε η νομική διάσταση καθώς η τροπή που έχει πάρει η υπόθεση οδηγεί την δικαιοσύνη να ανοίξει τη δικογραφία προκειμένου να παρακινηθούν κι άλλες αθλήτριες που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση να προσέλθουν στις αρχές και να το καταθέσουν.
Το κυνικό «γιατί τώρα»;
«Μα τώρα το θυμήθηκε;» – έθεσαν αρκετοί χρήστες στα social media αλλά και εμμέσως πλην σαφώς το ΔΣ της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας. Η κοινωνική αντίδραση σε αυτά τα περιστατικά είναι αλυσιτελή διότι περιλαμβάνει τα πάντα: από αναπόφευκτους υπαινιγμούς και ειρωνεία για το θύμα έως «θάνατο» στον θύτη, ενώ ο ανθρώπινος «κανιβαλισμός» στο πρόσωπο της Σοφίας Μπεκατώρου είναι άνευ λογικής. Αρχικά την απάντηση την έδωσε πρώτη από όλους η ίδια, τονίζοντας ότι χρειάστηκε χρόνια θεραπείας για να αποδεχθεί τόσο το τραυματικό γεγονός της κακοποίησης όσο και την απόφαση της να αποσιωπήσει το συμβάν ώστε να μην θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή και την επιτυχία της ομάδας της. Το ερώτημα του γιατί κάποιος να καταγγείλει τη σεξουαλική βία όχι τη στιγμή που συμβαίνει αλλά μετά από κάποιο χρονικό διάστημα λειτουργεί συχνά με τρόπο αποπροσανατολιστικό.
Έτσι αντί να εστιάσουμε στο αντικειμενικό περιεχόμενο μιας καταγγελίας, και να αναγνωρίσουμε καταρχήν τη σημασία των πραγματικών συμβάντων, ασχολούμαστε με υποθετικά σενάρια απόδοσης αδιόρατων προθέσεων στον άνθρωπο που έχει υποστεί βία, μεταθέτοντας την προσοχή μας από το πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί, στον άνθρωπο που έχει το θάρρος να μας ανακοινώνει το πρόβλημα. Η σεξουαλική κακοποίηση δεν έχει ημερομηνία λήξης, μπορεί η αποτρόπαια πράξη να συνέβη πριν από 24 χρόνια και αποκαλύφθηκε τώρα, εντούτοις δε μειώνει ούτε στο ελάχιστο την σημασία της, την αλήθεια της, την ανάγκη να τιμωρηθεί ο ένοχος πάραυτα. Όσο περίεργο και αν ακούγεται, τα σεξιστικά στερεότυπα που καθημερινά όλοι εσωτερικεύουμε, μπορεί να διαβρώνουν τον τρόπο σκέψης μας σε τέτοιο βαθμό που, αρκετοί από εμάς, αδυνατούμε ν’ αναγνωρίσουμε εύκολα τη βία όπου και όπως εμφανίζεται, με συνέπεια να αποδυναμώνεται η ικανότητά μας να αντιδράσουμε εύστοχα και αποτελεσματικά.
Ο ψυχολογικός ανίκτυπος της βίας
Το συμβάν μιας σεξουαλικής κακοποίησης σε κάθε περίπτωση άπτεται καθαρά ψυχολογικής ερμηνείας. Σε αυτό το σημείο η πλειοψηφία παρατηρεί το δέντρο, χάνοντας το δάσος. Ας ορίσουμε κάποιες έννοιες που ενίοτε μας διαφεύγουν. Η διακεκριμένη Αμερικανίδα ψυχολόγος Lenore Walker (1994), έχει αναγνωρίσει τρεις τύπους βίας, την σωματική, την σεξουαλική και την ψυχολογική. Οι επιδράσεις αυτής των βίαιων και βάναυσων συμπεριφορών προς στις γυναίκες μπορεί να αποβούν ολέθριες. Μια μελέτη από τους Orava, McLeod and Sharpe (1996), εξακρίβωσε ότι οι κακοποιημένες γυναίκες είχαν ελαττωμένη αυτο-αποτελεσματικότητα, περισσότερη μελαγχολία και χαμηλότερη αυτοεκτίμηση. Σε μία άλλη εργασία που εκπονήθηκε από τους Cascardi και O’Leary (1992) ανακαλύφθηκαν συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους, θυμού, χαμηλής αυτοεκτίμησης και συναισθήματα αδυναμίας. Η Walker ακόμη(1984),ανέφερε αισθήματα απομόνωσης, ανικανότητας και φόβους φόνου. Στη μελέτη της το 1994 έφερε στο φως και γνωστικές διαταραχές, προβλήματα μνήμης και συμπτώματα «αποφυγής». Παράλληλα επεσήμανε «υψηλής» διέγερσης συμπεριφορές όπως άγχος, φοβία, διαταραχές ύπνου και όρεξης, σεξουαλικές δυσλειτουργίες (ειδικά όταν υπάρχει συζυγικός βιασμός), και μία υπερ-επαγρύπνηση για επερχόμενους μεγαλύτερους κινδύνους συμπεριλαμβανομένης και της «έντρομης αντίδρασης.»
Το τραυματικό γεγονός της σεξουαλικής κακοποίησης κάθε γυναίκας όπως και στο παράδειγμα της Σοφίας μεταβάλλει ριζικά το αίσθημα προσωπικής ασφάλειας. Επιπροσθέτως η τραυματική εμπειρία πυροδοτεί τις πιο βαθιές, άδυτες σκέψεις και τα συναισθήματα αναξιότητας και ευαλωτότητας του ατόμου. Κάθε πληγή χρειάζεται το δικό της χρόνο επούλωσης και αποκατάστασης. Συνεπώς σε ζητήματα που άπτονται της ψυχολογικής φύσεως και των μηχανισμών άμυνας που υιοθετεί κανείς όταν βιώνει κάποιο τραυματικό γεγονός, καλό είναι να αποφεύγουμε επιδερμικές ερμηνείες και αφορισμούς επιδυκνύοντας την ανθρώπινη κατανόηση και ενσυναίσθηση.
Ένα παράδειγμα για όλους μας!
Το απαράμιλλο σθένος και η δύναμη ψυχής της Σοφίας αποτελεί πηγή έμπνευσης, αντιπροσωπεύοντας τον καθένα από εμάς ξεχωριστά και συνάμα όλη την κοινωνία διότι απευθύνθηκε στα βάθη του ψυχισμού μας με σημαία τον δρόμο της αλήθειας, τον εξοστρακισμό του φόβου. Ένα φωτεινό παράδειγμα για τα δυνητικά θύματα να προτάσσουν τις δικές τους ιστορίες. Προϋποθέτει δύναμη, στήριξη και αποφασιστικότητα. Τοποθετώντας τον εαυτό μας στη θέση της, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο τιτάνιο έργο είναι για οποιονδήποτε να σταθεί, όχι απλώς μπροστά σε ένα ορισμένο ακροατήριο, αλλά μπροστά σε μια ολόκληρη χώρα και να μιλήσει ανοιχτά για ένα θέμα τόσο προσωπικό και επώδυνο όσο είναι η σεξουαλική κακοποίηση. Οι περισσότερες/οι, παίρνουν το «μυστικό» στον τάφο, ενώ η ενοχή και το βάσανο έχουν διαμορφώσει το «πεπρωμένο» τους. Η φλόγα του #MeToo άναψε και έχουμε χρέος να μην την αφήσουμε να σβήσει, όσο αρκετοί συμπολίτες μας αφηνιασμένοι φυσάνε να την σβήσουν.
Θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην υπογραμμίσουμε ότι η βία κατά των γυναικών υπονομεύει τα βασικά θεμελιώδη δικαιώματα της γυναίκας όπως την αξιοπρέπεια, την πρόσβαση στη δικαιοσύνη και την ισότητα των φύλων. Τα ατομικά μας δικαιώματα είναι ιερά στην ολότητα τους και αποτελεί δημοκρατικό μας καθήκον να τα προασπίσουμε όταν καταπατούνται με τρόπο βάναυσο. Τελειώνοντας η ιστορική εξέλιξη των ατομικών δικαιωμάτων μας επικυρώνει, ότι προϋποθέτει μια μόνο πράξη ενός αποφασισμένου ανθρώπου για να ξεκινήσει μια χιονοστιβάδα αλλαγών προς την κοινωνία. Η Ρόζα Πάρκς εκείνο το πρωινό του Δεκεμβρίου, του 1955 μέσα στο λεωφορείο στην Αλαμπάμα το πίστευε. Ας συλλογιστούμε το ίδιο και τώρα.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
- Αντωνίου, Α, 2021. Κακοποίηση γυναικών: Τύποι βίας και συνέπειες.[online]
- Torres, N, 2020. ‘#MeToo’s Legacy’, Harvard Business Review.
- Πετράκη, Γ,2019. Το MeToo και η ορατότητα των φεμινιστικών αγώνων: 2 χρόνια μετά την υπόθεση Γουάινσταιν.[online]
- Στάμου, Ε,2021. «Γιατί τώρα».[οnline]
- Νικολαίδης, Π,2021. «Το άρθρο που δεν έπρεπε να γραφτεί».[online]
- Κατσουνάκη,Μ,2021. «Ως το βάθρο ώς την κάθαρση».[online]
