Το Χρονικό:

• 2014

–Υπογραφή του Πρωτοκόλλου Minsk, το οποίο εφάρμοσε άμεση κατάπαυση πυρός.

• 2015

–Συνάντηση του Ρώσου Προέδρου Putin, του τότε Γάλλου Προέδρου Hollande, της Καγκελαρίου Merkel και του Αρχηγού του Ουκρανικού κράτους Poroshenko στο Minsk. Συζητείται μία φόρμουλα που θα μπορούσε να ικανοποιήσει τόσο τη Ρωσική όσο και την Ουκρανική πλευρά και θα ήταν ικανή να διατηρήσει την ασφάλεια και την σταθερότητα στην περιοχή του Ντονμπάς. Υπογράφεται μία νέα δέσμη μέτρων, ονόματι Μινσκ ΙΙ, που προβλέπει την επανένταξη του Ρωσικού ελεγχόμενου μέρους του Ντονμπάς πίσω στην Ουκρανία, διατηρώντας παράλληλα ένα μέτρο αυτονομίας και Ρωσικής ταυτότητας.

Στη διάρκεια των επόμενων ετών, οι Συμφωνίες του Μινσκ αποδείχτηκαν πρακτικά ανεφάρμοστες. Παρά το γεγονός ότι δεν σημειώθηκαν οξείες συγκρούσεις για ένα ευρύ διάστημα, τα πρόσφατα γεγονότα μαρτυρούν ότι μία μονιμότερη ειρήνη στην περιοχή του Ντονμπάς δεν είναι εγγυημένη.

Τον Ιούλιο του 2020 οι Ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις (UAF) και οι υποκινούμενοι από τη Ρωσία Σεπαρατιστές-Επαναστάτες συμφωνούν σε μία πλήρη αναστολή των εχθροπραξιών.

Λίγες μέρες αργότερα αποσύρεται ο βαρύς εξοπλισμός από τη συνοριακή γραμμή ενώ τα περιστατικά αψιμαχιών μειώνονται σημαντικά. Η εκεχειρία κατάφερε να λειτουργήσει έως τον Φεβρουάριο του 2021, όταν και ο αριθμός παραβιάσεων αυξήθηκε σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του OSCE. Τα βαριά όπλα ξεκίνησαν να επιστρέφουν στην περιοχή, ενώ οι προβοκατόρικες πράξεις και οι αλληλοκατηγορίες συνέχισαν να υφίστανται.

Βέβαια, οι πυροβολισμοί και οι βομβαρδισμοί δεν αποτελούν καινούργιο φαινόμενο στην περιοχή. Ωστόσο, εδώ και λίγους μήνες, οι πιθανότητες για ένα ενδεχόμενο «ξεπάγωμα» της σύγκρουσης που έλαβε χώρα πριν 7 έτη φαντάζει ανοικτό.

Γιατί τώρα;

• Η Ουκρανική πλευρά

Κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα ο Αρχηγός του Ουκρανικού κράτους Ζελένσκι είχε υποσχεθεί να τερματίσει τον πόλεμο στο Ντονμπάς επιστρέφοντας το μάλιστα στην κυριαρχία και επιρροή του Κιέβου. Μετά την πρόσφατη σύγκρουση της Αρμενίας με το Αζερμπαιτζάν για το Αρτσάχ, οι υποστηρικτές του ασκούν πιέσεις για προσπάθεια προσάρτησης του Ντονμπάς πίσω στην Ουκρανία.    «Το Αζερμπαιτζάν προσάρτησε το Αρτσάχ, εμείς γιατί όχι το Ντονμπάς;»

Υπάρχουν βέβαια και άλλοι παράγοντες που συνεισφέρουν στην διεκδίκηση του Ντονμπάς από τον Ζελένσκι. Η οικονομική κρίση, η αύξηση της ανεργίας και η πολιτική κρίση μετά την αποτυχία των εμβολιασμών έχει αυξήσει σημαντικά τη λαϊκή δυσαρέσκεια προς το πρόσωπο του. Επιπροσθέτως, η «αλληλεγγύη» που επιθυμούν να δείξουν οι ΗΠΑ προς το Ουκρανικό ζήτημα είναι από τα κορυφαία ζητήματα στην ατζέντα του Προέδρου Biden.

Ήδη από το 2017 επί προεδρίας Trump είχαν εγκριθεί οικονομικά και στρατιωτικά πακέτα βοήθειας που περιελάμβαναν εκτοξευτές , αντι-πυραυλικά βλήματα κλπ. Ο Πρόεδρος Biden αναμένεται να ακολουθήσει παρόμοια τακτική παρέχοντας ωστόσο όπλα μεγαλύτερης χρησιμότητας για τον Ουκρανικό Στρατό και πιο θανατηφόρα. Έτσι, και με τη βοήθεια της Γαλλίας και της Γερμανίας θα μπορέσει να ανατρέψει τις Ρωσικές φιλοδοξίες και τα συμφέροντα στην περιοχή.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί, ότι η Ουκρανία έχει στην κατοχή της 12 Bayraktar Tactical Block 2 (TB2) Τουρκικής προέλευσης , τα οποία έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στον πόλεμο του Αρτσάχ, ενώ πρόκειται να αγοράσει ακόμα περισσότερα UAVs καθώς επίσης και Κορβέτες για το πολεμικό της ναυτικό (επίσης Τουρκικής προελεύσεως).

• Η Ρωσική πλευρά

Παρά το γεγονός ότι πολλά κινήματα έχουν δημιουργηθεί στο εσωτερικό της κατά κύριο λόγο ρωσόφωνης επαρχίας Ντονμπάς, που ζητούν την προσάρτηση της από την μητέρα πατρίδα αυτό δεν είναι το ίδιο εύκολο όπως ήταν η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Το Κρεμλίνο υποστηρίζει τις συνθήκες Μινσκ και τη διατήρηση των Δημοκρατιών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ ως ανεξάρτητα κράτη (proxy states). Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι ήδη περίπου μισό εκατομμύριο κάτοικοι των περιοχών αυτών έχουν αποκτήσει Ρωσικό διαβατήριο.

Η περιοχή του Ντονμπάς είναι πλούσια σε άνθρακα και , ως εκ τούτου, βασικό μέρος της Ρωσικής εξωτερικής πολιτικής. Δεν πρέπει επομένως να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η Μόσχα επιθυμεί τη διατήρηση του de facto ελέγχου των προτεκτοράτων της στην Ανατολική Ουκρανία.

Μέσω αυτών, διευκολύνονται οι εξαγωγές άνθρακα από το Ντονμπάς μέσω της Αμπχαζίας και έτσι στην Τουρκία. Η Γεωργία είναι σχεδόν απίθανον να παρέμβει στα εμπορικά πλοία καθώς μία εμπορική ”διαμάχη” με την Τουρκία θα μπορούσε να δυσχεράνει τις μεταξύ τους στενές εμπορικές σχέσεις. Έτσι, με βάση τις εξαγωγές, η Ρωσία στοχεύει στο να κάνει το Ντονμπάς μία αυτόνομη, αυτάρκη οικονομικά περιοχή και να διακόψει εντελώς τις επιδιώξεις της Ουκρανίας για προσάρτηση της.

Συνοψίζοντας

Η πιθανότητα αναζοπύρωσης ενός μεγάλης κλίμακας περιφερειακού πολέμου σίγουρα μπορεί να αλλάξει σημαντικά την κατάσταση στην Ανατολική Ευρώπη. Η έκβαση ενός τέτοιου πολέμου δεν είναι δεδομένη, καθώς η διαφιλονικούμενη περιοχή χαρακτηρίζεται από έντονο γεωπολιτικό ενδιαφέρον. Επομένως, η συμμετοχή και άλλων κρατών-θεσμών-ομάδων-φορέων χάραξης στρατιωτικής και πολιτικής -προσώπων κ.ά. πρέπει να θεωρείται σίγουρη.

Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψιν τον ρόλο των ΗΠΑ ως βασικό υποστηρικτή της Ουκρανίας, η ειρήνη στην περιοχή κρίνεται ιδιαίτερα εύθραστη. Αν και η προπαγάνδα που λαμβάνει χώρα και αποσκοπεί στην όξυνση των εθνικιστικών φρονημάτων των ντόπιων πληθυσμών δεν είναι αρκετή για να οδηγήσει σε ολική σύγκρουση, τόσο το Κίεβο όσο και η Μόσχα δηλώνουν έτοιμες να υπερασπιστούν τα συμφέροντα τους, αν χρειαστεί. Πάντως, το πιθανότερο κατ’εμέ είναι το μέλλον της περιοχής να καθοριστεί ως μέρος μία ευρύτερης συμφωνίας μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ.

Βιβλιογραφικές Πηγές:

https://www.themoscowtimes.com/2021/03/05/ukraine-calls-for-help-to-calm-frontline-escalation-a73166

https://www.kp.ru/daily/27248/4377008/

https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/donbass-conflict-waiting-escalation

https://jamestown.org/program/russia-escalates-its-proxy-war-in-eastern-ukraine/