Το 2021, μας προσφέρει την ευκαιρία Σοφίας και αναγέννησης του Νέου Ελληνισμού με αφορμή τη συμπλήρωση, των διακοσίων χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.
Ο χαρακτήρας της Επανάστασης για το έθνος
Σε δύο περίπου μήνες συμπληρώνονται δύο αιώνες από το 1821 το οποίο αποτελεί την πιο βαρυσήμαντη χρονιά του Νέου Ελληνισμού. Ο λόγος φυσικά για την ιδρυτική πράξη της σύγχρονης Ελλάδας αλλά και του ελληνικού κράτους του οποίου η επίσημη δημιουργία επήλθε λίγα χρόνια αργότερα. Η χρονιά όπου το ελληνικό έθνος εναντιώθηκε κατά μιας ισχυρής αυτοκρατορίας και συγκρούστηκε ταυτόχρονα με το αντιδραστικό ευρωπαϊκό status quo. Σημειωτέον ότι είναι η πρώτη επιτυχημένη Επανάσταση του 19ου αιώνα, που συγχρόνως βάλλει ευθέως κατά της περίφημης συμφωνίας της Βιέννης του 1815, η πρώτη Επανάσταση που πλήττει την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο μαλακό υπογάστριo της. Οι Έλληνες αγωνίστηκαν με πείσμα για 7 ολόκληρα χρόνια και άντεξαν. Αναχαίτησαν πανίσχυρες στρατιές, κυριάρχησαν στην θάλασσα του Ναβαρίνου, οργάνωσαν ένα στοιχειώδες, αλλά νεωτερικό κρατικό μόρφωμα και κέρδισαν την έμμεση αναγνώριση από τις περισσότερες μεγάλες δυνάμεις. Στο τέλος τα κατάφεραν. Δεν πτοήθηκαν ακόμα και όταν η Επανάσταση φάνηκε να καταρρέει, στο τέλος του καλοκαιριού του 1827.
Αναντίρρητα ο χαρακτήρας της επανάστασης ήταν πρωτίστως εθνικός, καθώς η εθνική ανεξαρτησία των επαναστατών ήταν αδιαπραγμάτευτη όπως διακήρυξαν τον Ιανουάριο του 1822 σε όλη την οικουμένη. Ας υπογραμμιστεί ότι η επανάσταση χαρακτηρίζεται και θρησκευτική, η οποία παρά την αποκοπή από το Πατριαρχείο, οι Επαναστάτες είχαν σχεδόν όλοι ένα κοινό χαρακτηριστικό: ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι που αγωνίζονταν κατά της θρησκευτικής καταπίεσης που ασκούσαν οι Οθωμανοί. Γενναίοι ιεράρχες πολέμησαν, διοίκησαν, εμψύχωσαν, θυσιάστηκαν. Κυρίως όμως οι επαναστάτες προσπάθησαν και πέτυχαν να χρησιμοποιήσουν διπλωματικά το ισχυρό χαρτί της θρησκευτικής τους ταυτότητας. Το κυριότερο όμως είναι ότι η επανάσταση αυτή διέπεται από τρία κομβικά στοιχεία που αρχειοθετούνται σε ένα: ήταν νεωτερική. Διότι ήταν κοινωνική (όπως κάθε επανάσταση άλλωστε), ήταν δημοκρατική (από την αρχή υιοθετήθηκαν οι αρχές της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και η διάκριση των εξουσιών) και, κυρίως, ήταν φιλελεύθερη (Συντάγματα, δικαιώματα, κράτος δικαίου).
Η πραγμάτωση του ονείρου της Ελευθερίας
Το τότε νεοσύστατο κράτος ζούσε με ένα όνειρο,να περιλάβει στα όρια του, δηλαδή σε καθεστώς ελευθερίας, όλους τους Έλληνες. Πράγματι από το 1864 με την ενσωμάτωση τόσο των Επτανήσων, έως το 1947 όσο και της Δωδεκανήσου, το ελληνικό κράτος επεκτάθηκε αγκαλιάζοντας έτσι κι άλλους ελληνικούς πληθυσμούς. Βέβαια τα όνειρα σπανίως αποτελούν κατοπτρισμό της πραγματικότητας, παρόλα αυτά αγωνιστήκαμε σκληρά, διεκδικήσαμε, και τελικώς επιτύχαμε. Η Ελλάδα κατόρθωσε να φτάσει μέχρι την Κέρκυρα, τη Θράκη, την Κρήτη και τα Δωδεκάνησα. Μεταβλήθηκε στο πλουσιότερο κράτος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, με τους ισχυρότερους θεσμούς, τη μακροβιότερη κοινοβουλευτική ιστορία.Το μόνο κράτος το οποίο βρέθηκε πάντα στη σωστή πλευρά της Ιστορίας: στους δύο Βαλκανικούς και τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, στον Ψυχρό Πόλεμο, στην ενοποίηση της Ευρώπης.
O Δρόμος της Συνταγματικής συγκρότησης
Οι αγώνες των ηρώων αγωνιστών μας, πρέπει να μας θυμίζουν ότι ο δρόμος της δημοκρατικής συγκρότησης του Ελληνικού κράτους είναι ακανθώδης και προϋπέθετε την βούληση ορισμένων ανθρώπων για προστασία των ατομικών ελευθεριών,καθώς και την αρχή της διάκρισης των εξουσιών. Την Πρωτοχρονιά του 1822 οι Έλληνες απέκτησαν το πρώτο τους Σύνταγμα. Το ονόμασαν «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος» γιατί δεν ήθελαν να προκαλέσουν την Ιερά Συμμαχία που την ίδια εποχή κατέπνιγε τις φιλελεύθερες επαναστάσεις της Ευρώπης. Έτσι από τον Ιανουάριο του 1822 οι Έλληνες δεν πολεμούν μόνο για την εθνική ανεξαρτησία τους αλλά και για την πολιτική ελευθερία που αυτό το πρώτο Σύνταγμα εγγυάται.
« Οι νόμοι εκφράζουν την κοινή θέληση του έθνους, το κοινωνικό συμβόλαιο. Όταν οι νόμοι κυβερνούν, ποιος τολμά να σφετερισθεί την εξουσία τους ή ποιος έχει δίκιο όταν παραπονιέται εναντίον τους; Γιατί αυτή την Ελευθερία που με τόσους κόπους αποκτήσαμε μόνο η Δικαιοσύνη μπορεί να τη διαφυλάξει. Γιατί ο νόμος δεν πρέπει να αποτελεί μόνο το φόβητρο ή ένα απλό κίνητρο, αλλά θα πρέπει και να βασίζεται στη δίψα για τη Δικαιοσύνη. Το νέο μας κράτος θα πρέπει να βασίζεται στον νόμο, να ποτίζεται και να τρέφεται με Δικαιοσύνη. Η Δικαιοσύνη εξασφαλίζει την Ειρήνη και η Ειρήνη σώζει την Ελευθερία». Οι παραπάνω σκέψεις γράφτηκαν και ανήκουν στον Αδαμάντιο Κοραή. Με αυτά τα λόγια τα οποία αντηχούν την πραγματικότητα του σήμερα, του άντλησε την ευκαιρία να εκφράσει μερικές σκέψεις για την πορεία του νέου κράτους που είχε δημιουργηθεί μετά την επιτυχία της Επανάστασης, έναν χρόνο νωρίτερα.
Προς μια νέα αφετηρία
Η επέτειος των 200 ετών από την Ελληνική επανάσταση είναι ίσως η ιδανική αφορμή για ένα επαναπροσδιορισμό και τοποθέτησης μιας σύγχρονης αφετηρίας εφενός των θεσμικών μας θεμελίων και αφετέρου τον εκσυγχρονισμό της κρατικής μηχανής μας . Οι θεσμικές αδυναμίες είναι γνωστές: πελατειακό κράτος, αναξιοκρατία, πολυνομία, διαφθορά, ανομία, αναποτελεσματική γραφειοκρατία, κλειστή αγορά, ολιγοπώλια, αυξημένες οικονομικές ανισότητες. Ο συνδυασμός πολιτικών γνώσεων και ηθικών αρετών στην ελληνική πολιτική ζωή αποτελεί κάτι το εξαιρετικά σπάνιο, από τότε μέχρι σήμερα.
Μολοταύτα το εργαστήριο θεσμών και ιδεών που γεννήθηκε το 1821 λειτούργησε. Οδήγησε μία δεκαετία αργότερα στο πρώτο πείραμα δημιουργίας εθνικού κράτους στην Ευρώπη. Τα σκαμπανεβάσματα ήταν αρκετά, αλλά από το 1974 και μετά κεφαλαιοποιούμε θεσμικά την εμπειρία μας και βαδίζουμε, γνωρίζοντας το μονοπάτι .Ο αείμνηστος Έλληνας ποιητής Γιώργος Σεφέρης μας έλεγε κάποτε ότι σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον. Διότι το εν προκειμένω κομμάτι του νοήματος του 1821 συμπυκνώνεται σε μία λέξη: Ελευθερία. Είναι αυτό που κατάφερε αυτό το μικρό έθνος των τσοπάνηδων, των ψαράδων, των γεωργών και των αγωγιατών. Είναι αυτό που καλούμαστε να συνεχίζουμε.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
- Συρίγος,Α, 2021. Τα 200 χρόνια και η αυτοσυνειδησία μας. Η καθημερινή.[online]
- Kαβαλλιεράκης,Σ, 2019. 200 χρόνια από την επανάσταση του ΄21: η πρόκληση του εορτασμού ενός διεθνούς φαινομένου. Lifo. [online]
- Χατζής, Α 2021. Η νέα αφετηρία. Περιοδικό «Κ»
- Χατζής, Α 2020. Τι θα γιορτάσουμε το 2021; Protagon. [online]
- Κιτρομηλίδης, Π 2020. Πως γιορτάζεται μια επέτειος; Η καθημερινή.[online]
