Το θέμα της παιδείας έρχεται και πάλι προς συζήτηση και η κοινωνία πρέπει να απαντήσει εάν η πρόσβαση στην παιδεία αποτελεί δικαίωμα.
Οι δυσλειτουργίες της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι πολυάριθμες. Η βασική τεχνική μάθησης είναι η αποστήθιση της ύλης από τους μαθητές αντί της κριτικής κατανόησης και της επεξεργασίας εννοιών. Το φαινόμενο αυτό κορυφώνεται στις τελευταίες και πιο βαθμοθηρικές τάξεις του Λυκείου όπου οι μαθητές πέφτουν με τα μούτρα στην αποστήθιση όσον περισσότερων πληροφοριών είναι δυνατόν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η Ιστορία της Γ’ Λυκείου όπου η πλειοψηφία των μαθητών μαθαίνει “απ’ έξω” όλη την ύλη για να είναι σίγουροι ότι θα λάβουν τον σωστό βαθμό στις πανελλαδικές εξετάσεις, τα αρχαία όπου μεταφράσεις μαθαίνονται με παπαγαλία ενώ πολλοί εξετάζονται πανελλαδικά σε μαθήματα που δεν τους ενδιαφέρουν.
Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι ένας “πολίτης παπαγάλος” με γνώσεις που του είναι αδιάφορες για την καθημερινότητα του αλλά και με δυσκολίες να κατανοήσει και τα επεξεργαστεί τα πολιτικά ζητήματα της χώρας.
Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί μια πικρή ιστορία για όσους την περνούν και τις οικογένειες τους. Το σύστημα εκ των πραγμάτων εξαρτάται σε τεράστιο βαθμό από ιδιωτικά εκπαιδευτήρια στα οποία οι οικογένειες καλούνται να πληρώσουν υπέρογκα ποσά για να διασφαλίσουν την επιτυχία των παιδιών στις πανελλαδικές εξετάσεις. Πολλοί εκφράζουν την άποψη ότι αφού συμβαίνει αυτό, να επιτραπεί στις οικογένειες να έχουν πρόσβαση σε ιδιωτικά πανεπιστήμια αντί να πληρώνουν τα φροντιστήρια.
Επιτρέψτε μου να πω ότι η άποψη αυτή είναι λανθασμένη επειδή προτείνει την καθιέρωση του προβλήματος αντί για την λύση του.
Βέβαια, η πρόσβαση στα πανεπιστήμια είναι κυρίως ζήτημα κουλτούρας. Για έναν Αμερικάνο είναι λογικό να πληρώνει τεράστια δίδακτρα για τις σπουδές του, τα οποία μάλιστα αποπληρώνει για μεγάλο μέρος της ζωής του. Είναι βέβαια σημαντικό να σημειώσουμε ότι τα περισσότερα πανεπιστήμια στις ΗΠΑ δεν είναι ιδιωτικών συμφερόντων, είναι δημόσια αλλά κοστίζουν ακριβά. Από την άλλη, ένας Σουηδός έχει δεδομένο ότι θα έχει την δυνατότητα να φοιτήσει δωρεάν στο πανεπιστήμιο.
Στην Ελλάδα, σε θεωρητικό και συνταγματικό επίπεδο η τριτοβάθμια εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν από το κράτος, με τα προβλήματα φυσικά που περιγράψαμε. Με αυτή την πεποίθηση έχουν μεγαλώσει οι σύγχρονοι Έλληνες θεωρώντας την πρόσβαση σε αυτή ένα δικαίωμα άσχετα με το τι γίνεται στην πράξη.
Το κυβερνών κόμμα έχει αντίθετη άποψη. Έχει προτείνει την αναθεώρηση του άρθρου 16 το οποίο απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, επιδιώκει να μειώσει τον αριθμό των εισακτέων στα δημόσια πανεπιστήμια και με την πρόσφατα κατατεθειμένη τροπολογία του θέλει να εξισώσει το δικαίωμα των αποφοίτων των ιδιωτικών κολλεγίων να εγγράφονται στα επαγγελματικά επιμελητήρια όπως και οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων. Στρέφει δηλαδή την παιδεία προς τον ιδιωτικό τομέα και δεν αναγνωρίζει την πρόσβαση στην τριτοβάθμια παιδεία ως δικαίωμα.
Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας πολιτικής θα αποκλείει τους άπορους από τα πανεπιστήμια και θα ευνοεί τους πλουσιότερους. Από την άλλη η δίκαιη ενναλακτική θα ήταν η ριζική βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος στρέφοντας τα παιδιά στην κριτική κατανόηση των μαθημάτων τους, στην τροποποίηση της διαδικασίας των πανελληνίων εξετάσεων όπου η προετοιμασία των μαθητών θα γίνεται αποτελεσματικά από το δημόσιο σχολείο και τέλος την οικονομική ενίσχυση της εκπαίδευσης όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.
