Όταν, συνέταξα τον τίτλο για το επικείμενο άρθρο μου , δεν συνειδητοποίησα εκ των προτέρων ότι η λέξη «παράθυρο» ενέχει τόσο μεγάλη σημασία και περιεχόμενο για τις ζωές μας εντός του 2020. Πριν από μερικές μέρες αποχαιρετήσαμε μέσα από το παράθυρο μας τον προηγούμενο χρόνο και καλωσορίσαμε με θέρμη το 2021! Με βεγγαλικά χωρίς κοινό, έρημους δρόμους χωρίς περαστικούς, και με οικογένειες να εύχονται υγεία μέσω skype, αλλά αυτή την φορά να το εννοούν.
Μια χρονιά που πέρασε μπροστά από τα μάτια μας, παρατηρώντας την βουβοί με όσα συνέβαιναν από το παράθυρο του σπιτιού μας. Μια χρονιά η οποία μας προοιωνίζει ότι τα τελευταία χιλιόμετρα για τον τερματισμό της πανδημίας θα είναι και τα πιο αδυσώπητα, επομένως το «παραθύρι» θα εξακολουθεί να μας κρατάει συντροφιά. Παραταύτα ποιες είναι οι προσδοκίες μας για το 2021; Ποιά κοινωνικά μοτίβα θα ενστερνιστούμε; και ποιος ο ψυχολογικός αντίκτυπος; Για να δοθούν τεκμηριωμένες απαντήσεις, θα ανατρέξουμε στον ιστορικό παράγοντα και στον Μark Τwain ο οποίος μας έλεγε ότι η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, κάνει όμως ομοιοκαταληξίες.
Μια ιστορική ματιά στο παρελθόν…
Κατά μια έννοια μπορεί να λεχθεί ότι το 2020 ήταν ένα έτος μηδέν διότι ξανασυναντηθήκαμε με την ιστορία, καθώς ο κορωνοϊός μπορεί να είναι καινούριος ωστόσο η κατάσταση στην οποία βιώσαμε είναι πρωτόγνωρη. Οι επιδημίες που αλλάζουν τον ρου της ιστορίας αποτελούν τον κανόνα ανά τους αιώνες και όχι την εξαίρεση. Χωρίς επιδημίες ο Ναπολέων θα μπορούσε να είχε χτίσει μια παγκόσμια αυτοκρατορία και τα Γαλλικά να είχαν επιβληθεί ως διεθνή γλώσσα. Το ίδιο και με την Κωνσταντινούπολη η οποία ίσως να ήταν αρκετά ισχυρή για να πολεμήσει αποτελεσματικά ενάντια στους Οθωμανούς το 1453. Ακόμη και η ίδια η αρχαία Αθήνα( η οποία στην διάρκεια του μεγάλου λοιμού απώλεσε εβδομήντα πέντε εώς εκατό χιλιάδες ανθρώπους στο σύνολο τριακοσίων χιλιάδων κατοίκων), θα μπορούσε να είχε μετατραπεί σε μια αυτοκρατορία κυριαρχώντας στη μεσόγειο, ίσως και σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης για αιώνες. Συνάγεται λοιπόν το συμπέρασμα ότι στην ιστορία οι επιδημίες λειτουργούν σαν μηχανισμός μετάβασης από τη μια αυτοκρατορική δομή σε μια άλλη ή από μια κοινωνική κατασκευή σε μια διαφορετική. Αληθοφανές σενάριο να πραγματοποιείται και σήμερα ,αργοσβήνοντας την κατανόηση που έχουμε για τον μεταπολεμικό κόσμο, όπου οι ΗΠΑ έχουν ηγετικό ρόλο και η δημιουργία ενός νέου συσχετισμού , με την Ευρώπη μόνη της απέναντι σε ένα κόσμο γεμάτο από εθνικιστικά, λαϊκίστικά καθεστώτα. Ομοίως μέσα σε όλον αυτόν τον αναβρασμό αναδύεται μια εξελισσόμενη Κίνα διεκδικώντας διευρυμένο ρόλο στην παγκόσμια σκακιέρα.
Μια κοινωνία με…ψυχολογία;
O Ελληνοαμερικάνος καθηγητής, Νικόλας Χρηστάκης, επικεφαλής του Εργαστηρίου Ανθρώπινης Φύσης στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ στο βιβλίο του «Το Βέλος του Απόλλωνα: Η Βαθιά και Διαρκής Επίπτωση του Κορωνοϊού στον τρόπο ζωής μας», επισημαίνει ότι η εμπειρία από παρόμοιες πανδημίες στην σφαίρα της ανθρώπινης ιστορίας υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι τείνουν να απομονώνονται προκειμένου να προστατευθούν ώστε να αποζητήσουν απεγνωσμένα τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μετά την εξαφάνιση της απειλής. Παράλληλα τονίζει ότι πολλές από τις κοινωνικές τάσεις, που είδαμε στη διάρκεια αυτής της χρονιάς αντανακλούν εκείνες προηγούμενων υγειονομικών κρίσεων. Κατά τη διάρκεια των επιδημιών, ασπαζόμαστε την θρησκευτική μας ταυτότητα, γινόμαστε απροσδόκητοι, εξοικονομούμε χρήματα και αποκτούμε ριψοκινδυνότητα. Εξάλλου όπως συνέβει και μετά την ισπανική γρίπη, έτσι και τώρα ο κόσμος που θα αναδυθεί μετά την πανδημία θα ακολουθήσει τα μοτίβα του παρελθόντος τόσο στο οικονομικό επίπεδο όσο και σε εκείνο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Πιθανότατα εώς και το τέλος του 2021 όλες οι προαναφερθήσες τάσεις ενδεχομένως να ανασχηματιστούν. Οι πολίτες δηλαδή θα αποζητούν απεγνωσμένα τις κοινωνικές επαφές με τρανά παραδείγματα τις καταναλωτικές μας συμπεριφορές, αναστροφή της θρησκευτικότητας και μια σεξουαλική απελευθέρωση.
Πάμε όμως να ερευνήσουμε και τις επιδράσεις, στον ατομικό ψυχισμό μας, κάτι που θα μας απασχολήσει αρκετά το 2021. Μελέτες στην Ευρώπη ήδη αποδεικνύουν τον αντίκτυπο της πανδημίας στην ψυχική υγεία. Σύμφωνα με την UNICEF του Ηνωμένου Βασιλείου, πάνω από το 60% των παιδιών στο Ηνωμένο Βασίλειο ανησυχούν για τον αντίκτυπο του κορωνοϊού στις ζωές τους. Το ίδρυμα δημόσιας υγείας Sciensano στο Βέλγιο, διαπίστωσε ότι νέοι άνθρωποι μεταξύ 18-24 και οι μαθητές, έχουν επηρεαστεί πολύ περισσότερο από το άγχος και την κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της κρίσης. Οι γονείς στην Ιταλία και στην Ισπανία παρατήρησαν ότι τα παιδιά τους είχαν δυσκολία στη συγκέντρωση, ήταν ευερέθιστα, ανήσυχα και νευρικά. Αρκετοί νέοι άνθρωποι φοβούνται ότι θα μολυνθούν με τον ιό χάνοντας κάποιον δικό τους, η ότι θα κλείσουν τα σχολεία και τα πανεπιστήμιά τους ενώ παράλληλα η ρουτίνα και οι κοινωνικές τους επαφές θα χαθούν. Ο Σάιμον Κρίσλει, καθηγητής φιλοσοφίας στο The new school for social Research της Νέας Υόρκης προβλέπει ότι το ποσοστό των αυτοκτονιών θα αυξηθεί το 2021, όπως και το ποσοστό των ψυχοσωματικών ασθενειών , της κατάθλιψης, των αλλαγών στην διάθεση. Η πανδημία του Covid-19 θα μεταποιήσει άρδειν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την δημόσια υγεία. Κατά συνέπεια για λόγους εσωτερικής ισορροπίας ας είμαστε έτοιμοι να αφεθούμε στην κατανόηση της επιστήμης και των ειδημόνων.
Προς μια ψηφιακή ολοκλήρωση…
Η αγάπη , με την έννοια της σύνδεσης με τους άλλους ανθρώπους, της ανθρώπινης επαφής και της επικοινωνίας είναι κάτι που θα μας απασχολήσει την νέα χρονιά. Πράγματι το 2021, μας ανοίγει τον δρόμο προς την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και την εισαγωγή σε έναν μεγάλο εικονικό κόσμο. Δύο είναι τα τινά στο πλεονέκτημα της νέας ψηφιακής πραγματικότητας. Αφενός ο εικονικός κόσμος ενεργοποιεί εκφράσεις οικειότητας και αφετέρου αντιλαμβανόμαστε, την μείζονα σημασία της ανθρώπινης επαφής. Στον αντίποδα βέβαια όλων αυτών, γεννιέται και το πρόβλημα όταν ζωή μας
περικλείεται από αλγόριθμους και ψηφία. Προκύπτει η σκληρότητα και οι άνθρωποι γίνονται ανηλεείς. Δυστυχώς καμιά φορά η απόσταση και η ανωνυμία δημιουργεί βάναυση λεκτική βία χωρίς όρια. Είναι λοιπόν δεδομένη η μετάβαση στις διαδικτυακές δραστηριότητες. Οι άνθρωποι θα προτιμούν περισσότερο το ηλεκτρονικό λιανεμπόριο, ενώ οι εργαζόμενοι του λευκού κολάρου (σ.σ. τομέας υπηρεσιών) θα έχουν την επιλογή της τηλεργασίας. Την ίδια ώρα, η ανάγκη για μετάβαση στις τράπεζες θα περιοριστεί, ενώ οι νέοι και όχι μόνο θα στραφούν στην χρήση διαδικτυακών υπηρεσιών διασκέδασης.
Προσδοκίες και ερωτηματικά…
Η ατζέντα του 2021 ποικίλλει, δημιουργώντας μια ψευδαίσθηση κανονικότητας αφού περιλαμβάνει μεγάλες αθλητικές , πολιτιστικές και επετειακές εκδηλώσεις που έχουν προγραμματιστεί από την άνοιξη και μετά: Οι περυσινοί ολυμπιακοί αγώνες, το διπλό Euro, η Εurovision, η 30ή επέτειος από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Προφανώς όλα τα παραπάνω εξαρτώνται από την ικανότητα του Π.Ο.Υ να αναχαιτίσει τις συνέπειες της πανδημίας μέσα από την επιτυχία των μαζικών εμβολιασμών. Όλοι οι πολίτες ανά την υφήλιο αισιοδοξούμε να κερδίσουμε τα προσωπικά μας κεκτημένα, αυτά που είδαμε εντός του 2020 να εκμηδενίζονται. Να εκφράσουμε ελεύθερα συναισθήματα, να ανταλλάξουμε χειραψίες, αγκαλιές και φιλιά χωρίς ενδοιασμούς η φόβο. Αντλώντας από την αρχαία τραγωδία διερωτώμαι και συλλογίζομαι αν η περασμένη χρονιά ήταν το έτος που αντιληφθήκαμε την «ύβρη». Για όλα υπάρχει μια αιτία , μια ντετερμινιστική ηθική η οποία ακολουθεί τους κανόνες της ζωής. Τα πράγματα δηλαδή συμβαίνουν επειδή τα προκαλούμε. Είναι η μοίρα που προκαλούμε μόνοι μας στον εαυτό μας, αυτή η δύναμη η οποία ευθύνεται για τα καλά και τα κακά της ζωής του κάθε θνητού, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατό του. Ο ιός είναι πραγματικός αλλά έχει επίσης αποκαλύψει τις επιλογές που κάναμε ελεύθερα για το πως θα ζήσουμε τις ζωές μας. Τώρα που καταλαβαίνουμε την μοίρα μας, θα κάνουμε κάτι γι αυτό; Αυτό είναι το ερώτημα για το 2021.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
- Καθημερινή , 2020.Πως θα είναι ο κόσμος μετά την πανδημία.[online] Διαθέσιμο από:https://www.kathimerini.gr/economy/561156715/pos-tha-einai-o-kosmos-meta-tin-pandimia/
- Ηνωμένα Έθνη , 2020. Στο επίκεντρο οι επιπτώσεις του κορωνοϊού στην ψυχική υγεία των νέων[online] Διαθέσιμο από:https://unric.org/el/%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B5%CF%80%CE%AF%CE%BA%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF-%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%80%CF%84%CF%8E%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%BF%CF%81%CF%89%CE%BD/
- Το ΒHMA Team, 2020.Κορωνοϊός: Μετά την πανδημία τι;Έλληνας καθηγητής του Γέιλ προβλέπει.[online] Διαθέσιμο από:https://www.tovima.gr/2020/12/23/world/koronoios-meta-tin-pandimia-ti-ellinas-kathigitis-tou-geil-provlepei/
- Κουναλάκη ,Ξ.,2021. Ελπίδες και φόβοι για το νέο έτος. Η Καθημερινή.σελ. 22
- Παπαδόπουλος,Π.2021.Φρανκ Σνόουντεν:Πως ο κορωνοϊός αλλάζει την ιστορία .Η Καθημερινή.σελ.25
- Ιωαννίδης, Σ.2021.«Προσοχή, στο βάθος χανγκόβερ».Η Καθημερινή.σελ.30
